یکی از مهم ترین مباحث در ساختمان، رعایت ضوابط آتش نشانی و ایمن سازی خواهد بود. در نظر گرفتن این ضوابط و رعایت آن در پروژه اجباری است، چرا که نیاز به اخذ مجوز از مراجع مربوطه دارد که در صورت عدم توجه، پایان کار صادر نخواهد شد.
گفتنی است این ضوابط صرفا در اجرای سازه منتهی نشده و در طراحی ساختمان هم بندها و استانداردهای مختص به خود را دارد که مهندسین و معماران ملزم به رعایت آن هستند.
در این مقاله قصد داریم تا شما عزیزان را با تاثیر به سزای ضوابط آتش نشانی در طراحی ساختمان در هر بخش آشنا سازیم و پی ببریم تا چه نکاتی در طراحی و اجرا می‌بایست لحاظ گردد.

ضوابط آتش نشانی چیست؟

ضوابط و مقررات آتش نشانی متشکل از یک سری اصول و قوانینی هستند که جهت تامین امنیت سازه و برای پیشگیری از بروز حوادث ناگوار و غیر مترقبه وضع گردیده‌ و دارای بندهای متعددی است.
گفتنی است این ضوابط بر اساس استانداردهای جهانی مقرر شده و در تمامی کشورها یکسان است.
از این رو موارد ایمنی لازمه به طور کامل بررسی و لحاظ شده است.
اکثر این بندها و استانداردها مرتبط به ایمنی در برابر حریق هستند، اما همه آن‌ها به این بخش اختصاص نداشته و مواردی گسترده‌ای را شامل می‌شود.

اهمیت ضوابط آتش نشانی

حریق یکی از خطرات جدی است که می‌تواند زندگی هر شخص را به خطر اندازد. بنابراین، رعایت نکات ایمنی و حفاظتی در برابر حریق از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از حریق، رعایت ضوابط آتش نشانی در طراحی و ساخت ساختمان‌ها است.

 این ضوابط شامل مواردی مانند مقاومت ساختمان در برابر حریق، نحوه طراحی و ساخت راه‌های خروج اضطراری، سیستم‌های اعلام و اطفا حریق و سایر موارد است که در ادامه به صورت مختصر به آن خواهیم پرداخت.

مزایای رعایت ضوابط آتش نشانی در معماری

رعایت ضوابط آتش نشانی در معماری، دارای مزایای قابل توجهی برای کارفرمایان خواهد بود که به آن اشاره خواهیم کرد.

• کاهش خطرات ناشی از حریق برای افراد و اموال
• افزایش ایمنی ساختمان‌ها
• کاهش خسارات ناشی از حریق
• تسهیل عملیات امداد و نجات در هنگام وقوع حریق

ضوابط و مقررات آتش نشانی در طراحی

برخی از این ضوابط در امر طراحی باید در نظر گرفته شود و در آن مرحله توسط معماران و آرشیتکت‌هایی که طراحی پروژه را به عهده دارند باید رعایت گردد.
این دسته از مقررات شامل فواصل لازمه، ارتفاعات مجاز ساختمان‌ها و طبقات آن‌ها، عرض کوچه و خیابان، نمای ساختمان و بخش‌هایی مانند مسیر پله اضطراری، آسانسور، پارکینگ و موتورخانه می‌شود.

ضوابط آتش نشانی رعایت حد فاصل تا جایگاه سوخت

ضوابط و مقررات در رابطه با فواصلی که باید در طراحی لحاظ گردد متعدد است که به چند مورد از آن خواهیم پرداخت.

ساختمان‌ها باید از جایگاه‌های سوخت همانند پمپ بنزین، گاز و غیره حداقل 7 متر فاصله داشته باشد.
هیچ سازه ای با کاربری غیر از مسکونی نباید در جوار جایگاه‌های سوخت قرار بگیرند.
همچنین نزدیک ترین سازه‌ها به جایگاه‌های سوخت باید نهایتا تا دو طبقه ساخته شوند.

ضوابط آتش نشانی در رابطه با پله اضطراری

اکنون می‌خواهیم به برخی از ضوابط در رابطه با پله اضطراری بپردازیم.

در مکان‌هایی که ظرفیت بالاتر از 100 نفر را پذیرا هستند باید جدا از پله اصلی، راه پله اضطراری داشته باشند.

دسترسی به زیرزمین و انباری از انتهای پله‌های اضطراری امکان پذیر نیست.

در ساختمان‌هایی که دارای 9 طبقه هستند باید پله اصلی به عنوان پله اضطراری فرض شده و از ورودی و آسانسور مجزا باشد.

در ساختمان‌هایی که کاربری خاصی دارند اجرای پله اضطراری باید با تایید کارشناس آتش نشانی صورت پذیرد.

ضوابط آتش نشانی مربوط به آسانسور

قرارگیری تابلوهای شمارشگر طبقات و نشان دهنده مسیر خروج روبروی درب آسانسور الزامی است.

حداقل چاه آسانسور باید دارای ابعاد 150 * 150 سانتی متر باشد.

آسانسور می‌بایست خارج از باکس پله طراحی گردد.

در هر طبقه ای که آسانسور ورودی داشته باشد، دارای لابی باشد و این بخش باید به عنوان مانع دود عمل کند.

در ساختمان‌های بلند‌مرتبه باید آسانسور ویژه تخلیه ساکنین و انجام عملیات آتش نشانی اجرا شود.

همه ساختمان‌هایی که ارتفاع آن‌ها از 40 متر بیشتر است باید به دو دستگاه آسانسور مجهز گردند.

آسانسور دسترسی آتش نشان باید قابلیت حمل برانکارد داشته و حداقل دارای 1000 کیلوگرم ظرفیت باشد.

ضوابط آتش نشانی مرتبط به پارکینگ

در این بخش به برخی از ضوابط آتش نشانی پارکینگ در طراحی و معماری می‌پردازیم.

در صورتی که اختلاف سطح از کف پایین ترین طبقه تا تراز زمین از 9 متر بیشتر باشد و یا مساحت پارکینگ از 9300 متر تجاوز کند، می‌بایست پارکینگ به دو بخش تقسیم شده و هر بخش حداقل دارای دو مسیر خروج بوده و مجهز به سیستم تهویه گردد.

قسمت پلکان پارکینگ‌های بسته باید دارای تمهیدات دوربند و دودبند باشند.

تمامی پارکینگ‌های بسته، با هر تعداد طبقه باید دارای حداقل دو راه خروج باشند.

ضوابط آتش نشانی برای موتورخانه

درب چاه آسانسور نباید در داخل موتورخانه قرار بگیرد.

موضوع ارتباط آسانسور با موتورخانه نیز باید با مشورت کارشناسی آتش‌نشانی صورت بگیرد. چرا که در نظر گرفتن روزنه برای موتور آسانسور، قرارگیری آسانسور و موتورخانه، موضوع حساسی است و باید حتماً تمام موارد ایمنی در آن لحاظ شود.

اگر موتورخانه در طبقه پایین تر از زیرزمین اول طراحی شده باشد، احداث نورگیر به مساحت %4 سطح موتورخانه برای تامین کردن هوای این بخش الزامی است. 

برای تمامی کابل‌ها، لوله‌ها و دیگر بخش‌ها داکت مجزا در نظر گرفته شود.

ضوابط آتش نشانی برای نمای ساختمان

ضوابط آتش نشانی برای قسمت نمای ساختمان‌ها وجود دارد که از اهمیت بالایی برخوردار بوده و می‌تواند تا حد زیادی بر روند طراحی آرشیتکت‌ها و معماران تاثیرگذار باشد.

رعایت این ضوابط الزامی است و نیاز به تایید کارشناس مربوطه دارد چرا که در صورت عدم رعایت آن امکان بروز حوادث ناگوار و غیر مترقبه وجود خواهد داشت.
نازک کاری و نمای ساختمان باید به نحوی باشد که در صورت اشتعال پیشروی شعله بر روی آن‌ها محدود شده و گرمای کمی آزاد نمایند.
هم‌چنین اگر در مصالح به کار رفته در این بخش ها از مواد قابل اشتعال از قبیل مواد افزودنی پلیمری، الیاف و … استفاده شده باشد می‌بایست آزمون و طبقه بندی واکنش در برابر آتش برای آن‌ها صورت پذیرد.

یکی از مهم‌ترین ضوابط در رابطه با نمای ساختمان این است که اگر نما شیشه ای باشد حتما باید از سکوریت استفاده گردد. ضخامت مورد نیاز این شیشه ها بر طبق ابعاد سازه مشخص خواهد شد.
الزامی است که شیشه‌ها پس از نصب از ثبات کافی برخوردار باشد.

در رابطه با نماهای سنگی، پس از اجرای هر سه متر، سنگ‌های بعدی بر روی یک نیش قرار بگیرند.

دیگر ضابطه در رابطه با نما این است که پس از نما، داخل هر واحد باید یک جان پناه 82 سانتی متری وجود داشته باشد.

مدارک لازم آتش نشانی جهت اخذ پایان کار

گواهی پایان کار در نهایت به عهده شهرداری بوده و جهت انتقال سند مالکیت تاییدیه این سازمان الزامی است. اما قبل از دریافت پایان کار توسط شهرداری، مالک ملزم خواهد بود که تاییدیه لازمه را از سازمان آتش نشانی اخذ نماید و سپس به شهرداری مراجعه کند.
مدارک مورد نظر را توسط سازمان‌های مشاور که تاییدیه سازمان آتش نشانی دارند، می‌توان دریافت کرد.

برای اخذ تاییدیه آتش نشانی باید یک سری مدارک همراه داشته باشید که شامل: کارت شناسایی مالک، رسید پرداختی عوارض ایمنی، اصل و کپی سند مالکیت، نامه شهرداری و لوح فشرده نقشه معماری می‌شود.

ضوابط عمومی آتش نشانی

ضوابط عمومی آتش نشانی، شامل مواردی است که برای تمامی ساختمان‌ها، صرف نظر از نوع کاربری آن‌ها، الزامی است. این ضوابط شامل موارد زیر است:

• مقاومت ساختمان در برابر حریق: ساختمان‌ها باید از مصالحی ساخته شوند که در برابر حریق از مقاومت کافی برخوردار باشند. مقاومت مدنظر با استفاده از سیستم‌های مقاوم‌سازی ساختمان در برابر حریق، مانند استفاده از دیوارهای حائل، درب‌های ضد حریق و غیره، تأمین می‌شود.
• نحوه طراحی و ساخت راه‌های خروج اضطراری: راه‌های خروج اضطراری باید به گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که در هنگام وقوع حریق، امکان خروج سریع و ایمن افراد از ساختمان وجود داشته باشد. این راه‌ها باید عریض و روشن باشند.
• سیستم‌های اعلام و اطفا حریق: ساختمان‌ها باید مجهز به سیستم‌های اعلام و اطفا حریق باشند. سیستم‌های اعلام حریق، در هنگام وقوع حریق، افراد را از وقوع خطر آگاه می‌کنند. سیستم‌های اطفا حریق نیز، با خاموش کردن آتش از گسترش آن جلوگیری می‌کنند.

ضوابط آتش نشانی ویژه

ضوابط آتش نشانی ویژه، شامل مواردی است که برای ساختمان‌های با کاربری‌های خاص، مانند ساختمان‌های بلندمرتبه، ساختمان‌های صنعتی، ساختمان‌های درمانی و غیره، الزامی است. طی این ضوابط موارد خاص دیگری را نیز در نظر می‌گیرند.

نمونه‌هایی از ضوابط آتش نشانی ویژه

• در ساختمان‌های بلندمرتبه، باید سیستم‌های اطفا حریق خودکار، مانند اسپرینکلر، نصب شود.
• برای ساختمان‌های صنعتی، الزامی است سیستم‌ اطفا حریق اتوماتیک برای مواد اشتعال‌زا و انفجاری، مانند گازوئیل و بنزین، نصب شود.
• برای ساختمان‌های درمانی، باید این سیستم‌ها با توجه به شرایط خاص ساختمان‌ها، طراحی و اجرا شود.

راهکارهای بهبود رعایت ضوابط آتش نشانی در معماری

برای بهبود رعایت ضوابط آتش نشانی در معماری، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• آگاهی‌بخشی به عموم مردم و متخصصان در مورد اهمیت رعایت ضوابط آتش نشانی
• ایجاد سازوکار مناسب برای نظارت بر اجرای ضوابط آتش نشانی
• به روزرسانی ضوابط آتش نشانی بر اساس آخرین استانداردهای بین‌المللی

جمع بندی

با انجام اقدامات ذکر شده، می‌توان از وقوع حوادث ناشی از حریق جلوگیری کرد و ایمنی ساختمان‌ها را افزایش داد. هم‌چنین رعایت آن موجب اخذ تاییدیه شهرداری خواهد شد و بدون هیچ مشکلی ‌می‌توان نسبت به اخذ پایان کار اقدام نمود.
گفتنی است ضوابط آتش نشانی گسترده است و در این مقاله تنها به مهم‌ترین ضوابط در رابطه با معماری اشاره شده است که تا حد زیادی بر طراحی آرشیتکت‌ها تاثیر گذار خواهد بود.

برای ارتباط با کارشناسان طرح تو طرح و دریافت مشاوره، روی دکمه زیر کلیک کنید.

درخواست مشاوره