زندگی و آثار ایرج کلانتری؛ روایتی از تعهد و نوآوری در معماری ایران
ایرج کلانتری نامی ماندگار در تاریخ معماری ایران است که آثار گران‌بهای وی، سرلوحه خیل عظیمی از معماران جوان کشور است.
او در هر طراحی، قصه‌ای را روایت می‌کرد؛ قصه‌ای از تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران. ساختمان‌های او، تنها پناهگاهی برای ساکنان نبودند، بلکه نمادی از هویت ملی و فرهنگی ما بودند. استاد کلانتری، با نگاهی ژرف به گذشته و آینده، بناهایی را خلق می‌کرد که هم با روح زمانه همخوانی داشت و هم ریشه در تاریخ و فرهنگ ما داشت.
زندگی نامه ایرج کلانتری
مهندس ایرج کلانتری در سال 1316 در شهر تهران متولد شد.
او کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه تهران در سال 1341 اخذ کرد و از همان زمان فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرد.
گفتنی است مهندس ایرج کلانتری 60 سال به صورت مستمر در زمینه معماری فعالیت داشت و در طی این سال‌ها پروژه‌های معماری متعددی را عهده‌دار بود. از این رو مهندس کلانتری از پرکارترین معماران ایرانی به شمار خواهد رفت.
او در آتلیه استاد هوشنگ سیحون به تحصیل پرداخته و جزو شاگردان ایشان به شمار خواهد رفت.
هم‌چنین برادر بزرگ وی، استاد پرویز کلانتری، نقاش، طراح و نویسنده برجسته ایرانی بود.
فعالیت ها و سمت های ایرج کلانتری
ایشان در طول حیات خود به آموزش نسل جدید معماران اهتمام می‌ورزید و در یک دوره زمانی به منصب استادی دانشگاه نیز رسید. هم‌چنین در گسترش فرهنگ معماری تلاش بسیاری کرد و به عنوان عضوی فعال از جامعه معماری خدمات گران‌بهایی ارائه داد. در ادامه به برخی از فعالیت‌ها و سمت‌های مهندس ایرج کلانتری خواهیم پرداخت.
رئیس هیئت مدیره شرکت مهندسین مشاور باوند
عضو هیئت امنا انجمن مفاخر معماری ایران هستند
استاد دانشگاه در دانشگاه علم و صنعت
صاحب چندین تالیف از جمله گونه شناسی مسکن در سواحل جنوبی کشور
تنظیم‌کننده اصلاحیه قانون نوسازی و عمران شهری
همکاری با مجله‌های مطرح کشور
آثار معماری ایرج کلانتری
در این بخش به معرفی آثار معماری ایرج کلانتری خواهیم پرداخت. ایشان در رابطه با برخی از این پروژه‌ها توضیحاتی به اختصار ارائه داده است که در این بخش به آن خواهیم پرداخت.
پروژه مرتضی کلانتری ( برادر بزرگتر استاد ایرج کلانتری )
این پروژه در منطقه جمشیدیه تهران قرار دارد.
استاد کلانتری در این رابطه می‌فرماید: در امر طراحی سعی کردم از تکرار الگوهای قبلی پرهیز کنم.
این پروژه اولین کار اجرایی من بود و یکی از بارزترین ویژگی‌هایی که طرح داشت، قرارگیری پنجره رو به جنوب و در کف طبقه بود به نحوی که دید آن روی آب استخر باشد و با خانه‌های معمول تفاوت داشته باشد.
به این واسطه دید را تنها به استخر محدود کردم.
پروژه امیرشاهی
این پروژه در منطقه شیان تهران قرار داشت و متاسفانه از آثاری است که هم‌اکنون تخریب شده است.
استاد کلانتری در این رابطه گفت: به دلیل اختلاف سطحی که ساختمان با ماهورهای اطراف دارد، نورهایی به این واسطه وارد ساختمان شده است که منجر به سیال بودن فضای داخلی می‌شود.
ساختمان کارل اشلامینگر
استاد کارل اشلامینگر مجسمه‌ساز شهیر و هنرمند زبده آلمانی بود که در دانشگاه هنرهای زیبا به تدریس می‌پرداخت.
او نیاز به خانه‌ای داشت که جدا از فضاهای مورد نیاز برای زندگی، آتلیه باشد که طراحی این خانه را استاد ایرج کلانتری عهده‌دار شد.
خانه دریابندری
کلانتری در رابطه با طراحی خانه بندری گفت: در این پروژه از اسکای لایت استفاده کردم. به این واسطه از سقف ساختمان نور وارد می‌شود و همین امر موجب می‌شود تا فضای چند طبقه و اوپن در طول روز تغییر یابد و حال و هوای ویژه‌ای در ساعات صبح و ظهر را برای خانه به ارمغان بیاورد.
خانه شخصی
مهندس کلانتری در این خصوص گفت: در این پروژه با خواهرم شراکت داشتم.
در نظر داشتند یک خانه دو طبقه بسازند و من علاقه‌ای به ساختمان فلت نداشتم.
از این رو بعد از بررسی پروژه تصمیم گرفتم، دو واحد دوبلکس در جوار یکدیگر ساخته شود تا هر دو واحد بتوانند همزمان از حیاط و محوطه استفاده مناسب داشته باشند.
خانه دکتر طالقانی
کلانتری درباره خانه طالقانی بیان کرد: دکتر خیلی علاقه‌مند بود تا خانه ساده و مینیمال ساخته شود.
استقرار این ساختمان در کنار استخر مسئله بسیار چالش برانگیزی نسبت به سایت پروژه بود.
خانه دکتر آخوندی
او در رابطه با این خانه گفت: در نظر داشتم به واسطه طراحی صورت گرفته، شیروانی‌های پروژه‌های مناطق شمیرانات را در این پروژه تداعی کنم.
در مجموع استاد کلانتری در رابطه با پروژه‌ها و طراحی خانه‌های خصوصی می‌فرماید:
مهم ترین موضوع در پروژه‌های خصوصی این است که طراح باید با کارفرما یک ارتباطی برقرار کند تا عناصر طرح را متناسب فضا و روحیات آن شخص ترکیب کند.
در سفارش های خصوصی یک نوع آشنایی با خصلت‌های روحی متقاضی یک امر ضروری به شمار می‌رود.
مجتمع توریستی میگون
او درباره این پروژه بیان کرد: این پروژه یک هتل با یکصد اتاق می‌باشد.
هتل را ناچارا به سمتی انتقال دادیم که از کنار جاده جدید، قابل رویت باشد.
دانشگاه بین المللی امام خمینی
مهندس کلانتری گفت: برای دانشگاه یک طرح جامع ارائه کردیم و تمامی جایگیری رشته‌ها را در آن مشخص کردیم.
از ابتدا مقرر شد یک دانشگاه بین المللی بنا شود.
دانشگاه ماهشهر
استاد کلانتری: طراحی این دانشگاه به مسابقه گذاشته شد و من مقام اول را کسب کردم.
با وجود سال‌ها کار بر روی این پروژه و همکاری صمیمانه دانشگاه امیر کبیر در طول این فرایند، اما اجرای آن به طور کل به فراموشی سپرده شد.
سفارت ایران در گرجستان
موقعیت مکانی این پروژه از شرایط استثنایی برخوردار بود چرا که دولت گرجستان بخشی از اراضی پارکی معروف را به سفارت ایران و اوکراین اختصاص داده بود.
برخی از دیگر آثار ایرج کلانتری:
خانه مسکونی در اصفهان
خانه صفوی
دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف
دانشگاه زنجان
موزه هنر های معاصر در اهواز
هتل سفید کنار
خانه رضوان
خانه دکتر نادر هشترودی
مسابقه مجموعه فرهنگستان های جمهوری اسلامی در سال 80 با جناب آقای شیخ زین الدین
خانه ییلاقی لواسان
پروژه همایون صنعتی زاده
خانه ییلاقی دماوند
عناصر شاخص معماری استاد کلانتری
در رابطه با عناصر شاخص معماری استاد کلانتری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تنوع فضایی زیاد
- کشف و شهود
- استفاده از پله، وید، اسکای لایت
ایرج کلانتری در این رابطه می‌فرماید: عناصر طرح از نظر کمی تفاوت‌هایی دارند. فضای مورد استفاده حمام و توالت کوچکتر از آشپزخانه و اتاق خواب کوچکتر از پذیرایی است.
من بر این باورم که چرا این تفاوت در ارتفاع بروز نکند. چه لزومی دارد که ارتفاع سقف حمام مشابه سقف سالن باشد.
بنابراین این امر همواره یکی از دغدغه‌های من بوده که بتوانم با روش اختلاف سطح به این موضوع وارد شوم.
ایرج کلانتری در رابطه با وجه اسرار آمیز معماری شرقی می‌فرماید:
تفاوت بارز معماری سنتی ما با معماری مدرن و معماری غرب در این است که معماری غرب روز به روز به سمت ترنسپرنسی می‌رود ولی معماری سنتی ما یک وجه اسرار آمیز دارد و واقعا فضا باید در آن کشف بشود.
به فرض مثال در معماری سنتی ما شما وقتی وارد یک خانه می‌شوید، اول وارد یک فضای هشتی که یک فضای تاریک است شده و دیافراگم چشم شما باز می‌شود و بعد یک دید پیدا می‌کنید. سپس یک کورسویی از نور شما را به سمت روشنایی بیشتر سوق می‌دهد و به هر صورت به یک حیاط غرق شده از نور می‌رسید و مرحله به مرحله فضاهایی است که پنهان هستند را باید کشف کنید.
بنابراین این وجه اسرار آمیز بودن معماری شرقی تجربه‌ای است که من از معماری سنتی کسب کردم و برای من ارزشمند است. هم‌چنین سعی داشتم در کارهایم این حس را به مخاطب انتقال دهم تا افراد با ورود به فضا تامل کنند و تمامی موارد از ابتدای امر مشهود نباشد.
استاد کلانتری در رابطه با ایده در معماری می‌گوید:
در رابطه با ایده پردازی در پروژه‌ها باید گفت که هر موضوعی شرایط ویژه خود را دارد که باعث تکوین ایده در آن پروژه می‌شود. برخی از این شرایط مورفولوژی زمین، ارزش‌های لنداسکیپ و … است.
اما در مجموع من از مدرسه‌ای فارغ التحصیل شدم که منابع الهام ما کتابخانه دانشکده و بیشتر اتفاقاتی که در عرصه جهان در معماری رخ می‌داد، بود.
در زمان دانشجویی گرایش‌های مدرنیسم خیلی قوی بود. آموزه‌های مدرسه باهاوس، مدرسه بوزار و مدارس ایتالیا و اتفاقات اون دوره معماری بسیار ساده‌تر از دوره نئوکلاسیک بود.
طبیعتا نسل ما از اون دوره تاثیر زیادی پذیرفت. بر همین اساس لوکوربوزیه از نظر من معمار ایده‌الی است که به آثارش علاقه‌مندم.
ایرج کلانتری در دوم اسفند ماه سال 1401 و در سن 85 سالگی درگذشت اما یاد و خاطره ایشان به جهت آثار ارزشمند و گران‌بهای برجای گذاشته در اذهان به خصوص علاقه‌مندان حوزه معماری همواره باقی و گرامیست.
گفتنی است تفکر و آثار معماری کلانتری، به عنوان منبع الهامی برای نسل‌های بعدی فعالان حوزه معماری قرار گرفته است.
امیدواریم که مقاله مربوطه مورد توجه شما قرار گرفته شده باشد. شما عزیزان جهت ارتباط با کارشناسان طرح تو طرح و دریافت مشاوره، می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید.
دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است